نسبت قیمت به درآمد ( P/E ) چیست؟

نسبت میان قیمت و درآمد هر سهم شرکت را نسبت قیمت به درآمد (یا نسبت P/E) می‌نامند. اگر نسبت P/E یک شرکت بیشتر از شرکت دیگر باشد، نشان‌دهنده این است که بازار نسبت به درآمد سهام شرکت در آینده خوش‌بین است.

P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از افزارهای قدیمی و عموما” پر استفاده به منظور ارزش گذاری سهام است. هر چند محاسبه ی P/E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا” دشوار می نماید . در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان ها ی دیگر کاملا” بی معنا جلوه می کند . از این رو ، غالبا” سرمایه گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می گیرند و درتصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می دهند .

 ابتدا به تشریح و تبیین P/E می پردازیم، سپس چگونگی استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو می کنیم، و سرانجام به شرایطی می پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود.

P/E کوتاه شده‌ی نسبت price) P یا قیمت سهم) به Earning Per Share) EPS) یا سود هرسهم است . همان گونه که از نام آن پیدا است ، برای محاسبه ی P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم می شود :

قیمت سهم

—————— = P/E

سود هر سهم

غالبا” P/E در تاریخ هایی محاسبه می شود که شرکت ها اطلاعات EPS (معمولاٌ سه ماهانه) را افشاء می کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می شود بعضا” P/E دنباله دار نیز می گویند . اما گاهی از EPS برآوردی برای محاسبه P/E استفاده می شود، این EPS معمولاٌ معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می شود. محاسبه ی P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده ی سال است. تفاوت عمده ای بین این سه نوع وجود ندارد اما بایدبدانید که از محاسبات داده های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیل گران مالی استفاده کنید .

مشکل بزرگ محاسبه‌ی P/E مربوط به شرکت هایی است که سود آور نیستند و از این رو EPS منفی دارند. در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی قائل به وجود P/E منفی هستند ، گروهی در این حالت P/E را صفر می دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلی از اعراب ندارد.

به لحاظ تاریخی در بورس اوراق بهادار تهران عموماٌ میانگین P/E در دامنه ی۲/۳ تا ۲/۱۳تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتا” بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد. درحال حاضر میانگین P/E کل شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران حدود۲/۸ می باشد. همچنینP/E بین شرکت ها و صنایع می تواند کاملا” متفاوت باشد.

 

کاربرد P/E

به لحاظ نظری ، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می گویند . به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد بدین معنی است که سرمایه گذلران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم بپردازند .

 

الف) رشد سود

آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت ها است . قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه گذاران از ارزش و رشد آینده ی شرکت است . اما توجه کنید که اندازه ی سود (EPS ) معمولا” مبتنی بر سود های (EPSهای) گذشته است .

اگر شرکتی انتظار رشد دارد بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد نماید . در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوش بینی بازار از آینده ی رشد یک شرکت را باز تاب می دهد .

اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه ها یا سال های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد . شرکتی با P/E بالا باید سود های فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد .

مثالی از شرکت ایران خودرو گویای این بحث است .

ب) ارزانی یا گرانی

P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری سهم است . مثلا” به شرط پایداری سایر متغیرها ، سهمی با قیمت ۲۰۰ ریال و P/E برابر ۱۰ بسیار گران تر از سهمی با قیمت ۲۰۰۰۰ و P/E برابر ۱۰ است . توجه کنید که محدودیت هایی در این مثال وجود دارد. شما نمی توانید P/E های دو شرکت کاملا” متفاوت را برای ارزش گذاری بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلی بسیار دشوار است :

 ۱) نرخ رشد شرکت و ۲) صنعت.

۱) نرخ رشد شرکت

آیااندازه ی رشد گذشته ی شرکت ها می تواند معرف نرخ های انتظاری از رشد آینده باشد ؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه گذاران برای پیش بینی سود (EPS ) و محاسبه ی P/E از نرخ های رشد گذشته استفاده می کنند .

۲) صنعت

مقایسه ی شرکت ها تنها در صورتی فایده‌مند است که به یک صنعت تعلق داشته باشند ، مثلا” شرکت های صنعت … عمدتا” دارای ضرایب P/E پایین هستند چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند . از طرف دیگر شرکت های صنعت …. به دلیل انتظار رشداز P/E های بالایی برخوردارند.

دام های کاربرد P/E

تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینی P/E می تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند . همچنین پی بردیم که P/E تنها در شرایط معینی معتبر است .اما علاوه براین دام های دیگری نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره ی برخی از آنها بحث می شود .

حسابداری

سود یک اندازه ی حسابداری است که در محاسبه اش از اقلام غیر نقدی نیز استفاده می شود . معیارهای اندازه گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP ) مقرر می شوند . این اصول در گذر زمان تغییر می کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است . از این رو محاسبه ی سود ( EPS) بسته به چگونگی دفتر داری و حسابداری می تواند به صورت های متفاوت ارائه شود . در نتیجه مقایسه ی سودها (EPS ها ) با یک دیگر گاهی به مقایسه ی سیب و پرتقال می ماند .

تورم

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالا یی را تجربه می کند طبعاٌ کالاها و هزینه های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت ها کم نمایی می شود . بنابراین در زمان های تورمی P/E ها عموما” پایین تر می آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می بیند . بررسی P/E همانند تمامی نسبت ها ، در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است . تورم این بررسی را دشوار می کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده مندی کم تری برخوردارند .

تفسیری دیگر از پی بر ای

P/E پایین لزوما” بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است . بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده ی نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد. سهمی که قیمتش پایین می آید معمولا” دلیلی دارد .

عمده ترین دلیلش این است که سود شرکت کم تر از سود انتظاری اش خواهد بود . این مساله P/E دنباله دار بازتابی ندارد مگر آن که سود در عمل نیز محقق گردد .

تنها به اتکای P/E سهام نخرید

یکی از پر بسامد ترین اشتباهاتی که سرمایه گذاران غیر حرفه ای مرتکب می شوند خرید سهام صرفا” به اتکای P/E بالا یا پایین است . توجه کنید که ارزش یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص های ساده ای مانند P/E ساده انگارانه و نادرست است . P/E بالا ممکن است به معنی بیش نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا” به سرعت پایین نیاید . ضمنا” توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کم نمایی شده باشد ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید .

درهر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده تر از دانستن چند نسبت ساده است . به عبارت دیگر هر چند کلیدی برای معمای ارزش گذاری سهام است اما تمام آن نیست . از این رو توصیه می شود که سرمایه گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه گذاری رایزنی نمایند . پاسارگاد نیک آماده است تا سرمایه گذاران علاقمند را با قواعد سرمایه گذاری آشنا سازد .

نتیجه گیری

P/E همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ی ارزش سهم نمی گوید اما برای مقایسه ی شرکت های یک صنعت ، کل بازار یا روند تاریخی P/E یک شرکت فایده مند است .

به یاد بسپارید که :

الف ) P/E یک نسبت است و از تقسیم P (PRICE یا قیمت روز سهم ) به E (EPS یا سود هر سهم ) به دست می آید .

ب) سه نوع EPS به نام های EPS دنباله دار ، آینده و میانگین وجود دارد .

ج) به لحاظ تاریخی ، میانگین P/E ها در بازه ی ۲/۳ – ۲/۱۳ قرارمی گیرد .

د) به لحاظ نظری ، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازای هر ریال سود بپردازند .

ه) تفسیر بهتری از P/E این است که آن بازتاب خوشبینی بازار از آینده ی رشد یک شرکت است .

و) P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری یک سهم است .

ز) بدون در نظر گرفتن نرخ های رشد صنعت ، صحبت از بالا یا پایین بودن P/E یک شرکت بی معناست .

ح) تغییر در اصول حسابداری شامل وجود چندین روش مجاز برای سود (EPS ) تجزیه و تحلیل P/E را دشوار می کند .

ط) P/E ها عموما” در زمان تورم حاد پایین تر می آیند .

ی) تفاسیر بسیاری پیرامون دلیل پایین بودن P/E یک شرکت وجود دارد .

ه) تنها به اتکای ضریب P/E اقدام به خرید و فروش سهام نکنید .