حجم مبنا چیست؟
چهارشنبه, ۲۷ مرداد ۱۳۹۵، ۰۴:۴۷ ب.ظ
حجم مبنا اهرمی است که از سال 82 و بعد از انتصاب حسین عبده تبریزی به سمت دبیرکلی بورس به کار گرفته شد و هدف از به کارگیری این اهرم کنترل معاملات و جلوگیری از نوسانهای کاذب و افت و خیز بی مورد قیمت سهام با معامله چند سهم شرکت ها اعلام شد.
براساس این اهرم که از فرمول 0/0008 ضربدر تعداد سهام شرکتها محاسبه میشود هر شرکتی با توجه به میزان سرمایه (در واقع تعداد سهام) از حجم مبنای مشخص دارد و باید روزانه آن تعداد سهام شرکت مورد خرید و فروش قرار گیرد، تا تغییر قیمت روزانه مثبت و منفی 2 درصدی برای قیمت آخر وقت سهام شرکتها محاسبه شود.
این اهرم از همان اول، با مخالفت های بسیاری روبه رو بوده و فعالان بازار همواره یکی از عوامل اصلی گرههای معاملاتی را حجم مبنا می دانستند.
به کارگیری این اهرم در آن زمان موجب شد، تعداد زیادی از سهامداران حقوقی به دلیل اینکه نمیتوانستند از شرکتهای بزرگ بازدهی به دست آوردند به سمت شرکتهای کوچک و حتی زیان ده حرکت کنند. این اتفاق زمینه رشد قیمت سهام شرکتهای کوچک را فراهم آورد.
در تعریفی دیگر حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز در قیمتی به ثبت برسد. حجم مبنا برای کنترل رشد بی رویه قیمت سهام در سال 1382تصویب شد. براین اساس درابتدای این قانون ودرسال 82 اساس براین بود که 15% از سهام کل یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال250روز فرض شده بود که بر آن اساس حجم مبنای روزانه یک سهم 0/0006 تعداد کل سهام شرکت میشد.اما از ابتدای سال1383این قانون تغییر کرد و از15درصد به 20% افزایش یافت و حجم معاملات روزانه به 0/0008 کل سهام شرکت افزایش یافت.
مثال:
فرض کنید سرمایه شرکتی 2میلیارد تومان است.(تعداد سهام این شرکت برابر با 20 میلیون برگه سهم به ارزش اسمی 100تومان است).در این حالت حجم مبنای این شرکت به شکل زیر محاسبه میشود:
16000=0.0008*20000000
حال فرض میکنیم قیمت روز قبل این سهم2000ریال بوده و امروز معاملات زیر برای سهم اتفاق افتاده است :
ساعت9: 4000 برگه به قیمت1990 ریال
ساعت10: 1000 برگه سهم به قیمت2020 ریال
ساعت10: 1000 برگه سهم به قیمت2020 ریال
ساعت11: 2000 برگه سهم به قیمت2030 ریال
ساعت12: 3000 برگه سهم به قیمت2040 ریال
برای محاسبه قیمت پایانی ابتدا میانگین وزنی می گیریم یعنی می گوییم:
7960000=1990*4000
2020000=2020*1000
4060000=2030*2000
6120000=2040*3000
و بعد
20160000=6120000+4060000+2020000+7960000
که برابر کل ارزش معاملات آن سهم می باشد حال برای گرفتن میانگین آنرا تقسیم بر کل تعداد برگه سهام مورد معامله قرارگرفته می کنیم:
2016=20160000/10000
پس میانگین قیمت مورد معامله امروز2016 ریال بوده اگر تعداد برگه مورد معامله به حد نصاب می رسید(از حجم مبنا بیشتر می شد) این قیمت به عنوان قیمت پایانی مورد قبول بود اما چون تعداد برگه سهام مورد معامله قرار گرفته ده هزار تا و حجم مبنای سهم شانزده هزار برگه می باشد پس از تناسب استفاده می کنیم.
اگر 16000برگه مورد معامله قرار می گرفت قیمت سهام 16 ریال رشد می کرد در حالی که 10000 برگه مورد معامله قرار گرفته قیمت چقدر رشد می کند؟
16000 10000
ــــــــــــ = ـــــــــــــ
16 X
از تناسب بالا X بدست می آید 10 ریال یعنی قیمت بسته شدن در پایان معاملات امروز برابر با 2010 ریال می شود.
مزایا و معایب حجم مبنا:
مهمترین مزیت قانون حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یکباره در روند قیمتها است، به عنوان مثال زمانی که یک سهم در روند نزولی قرار میگیرد، میزان عرضه بر تقاضا فزونی مییابد و معمولا این چیرگی عرضه بر تقاضا، آن قدر پررنگ میشود که حجم معاملات سهم به شدت کاهش یافته و اصطلاحا معاملات در آن نماد «قفل» میشود. (که فعالان بازار از این حالت به عنوان «صف فروش»یادمیکنند.)
در این حالت به دلیل کاهش شدید حجم معاملات، بر اساس قانون حجم مبنا درصد نوسان پایان روز نیز کاهش مییابد و لذا از سقوط برق آسای سهم جلوگیری میشود. (عکس همین حالت در بازار صعودی برقرار است.) اما مسالهاینجا است که همین ویژگی قانون حجم مبنا بزرگترین عیب آن نیز به شمار میآید، با شکلگیری صفهای خرید و فروش در بازار، حجم زیادی از سرمایه سرمایهگذاران در این صفها بلوکه میشود، حجمی که میتواند با گردش در سایر سهام بازار، بر رونق بورس بیفزاید، بنابراین شکلگیری صفهای خرید و فروش، روانی معاملات (liquidity) در بازار را مورد تهدید قرار میدهد.
به عنوان مثال اگر سهامداری که سهمش در صف فروش فرو رفته، نیاز فوری به سرمایهاش پیدا کند، چارهای ندارد، جز آنکه سهم خود را به صورت وکالتی و با قیمتی بسیار پایین تر از ارزش آن به شخص دیگری واگذار کند.
همچنین فرسایشی شدن این صفها (به خصوص صفهای فروش) میتواند اثرات نامطلوبی بر روان جمعی بازار داشته باشد. به عنوان نمونه میتوان از شرکتهای سیمانی در سال 84 و یا شرکتهایی مانند سرمایهگذاری غدیر و سرمایهگذاری بانکی ملی – که مدتهای مدیدی صف فروش بودند- نام برد. (مورد آخر همچنان در صف فروش قرار دارد.)
نکته دیگر اینکه اگر نماد سهمهایی که با صف فروش و یا خرید مواجه هستند به دلایلی همچون تعدیل پیش بینی سود، برگزاری مجمع سالانه یا مجمع افزایش سرمایه و ... متوقف شود، در روز بازگشایی نماد، بازار با درنظر گرفتن وضعیت پیش از بسته شدن نماد به آن سهم قیمت میدهد، یعنی مثلا اگر سهم پیش از بسته شدن نمادش دارای صف فروش باشد، پس از بازگشایی، بازار آن قدر قیمت را پایین میآورد تا قیمت سهم را به نرخ تعادلی مورد نظر برساند، به دیگر سخن بازگشایی نمادها تمام تمهیدات قانون حجم مبنا را نقش بر آب میکند!